Cây sao đen

Mô tả

Lạc lối giữa hàng những hàng cây Sao Đen mê mẩn

Cây Sao Đen cho giá trị kinh tế và tạo cảnh quan khu đô thị, công trình công cộng đã được nhiều người biết đến. Người ta trồng cây Sao Đen với nhiều mục đích. Có người trồng để lấy gỗ vì gỗ của nó có đặc điểm không bị mối mọt có giá trị kinh tế. Có người lại trồng cây để lấy bóng mát, tạo cảnh quan. Có người khác lại trồng để làm cây chữa bệnh. Còn bạn thì sao? Liệu bạn đã biết hết những tác dụng của loài cây này chưa?

Cây Sao Đen là cây gì?

Tên gọi và nguồn gốc

Cây Sao Đen có tên gọi khác: Cây Sao, Mạy Khèn ( Lào), Sao Cát, Sao Bã Mía, Sao Nghệ, Mạy Khen Hua. Tên khoa học của nó là Hopea odorata Roxb, thuộc chi Sao họ Dầu. Cây có nguồn gốc từ Ấn Độ được du nhập và sử dụng ở nhiều nước nhiệt đới. Tại Việt Nam có thể dễ dàng nhìn thấy loài cây này ở các thành phố. Tại Hà Nội cây cũng được trồng tại phố Lò Đúc từ thế kỷ XX.

Đặc điểm hình thái

Sao Đen là cây gỗ lớn, thân thuôn dài, cao khoảng 20-25m và có thể cao tối đa 30m, đường kính 60-80cm. Tán nhỏ hình chóp, tỉa cành tự nhiên. Một điểm rất dễ để phân biệt Sao Đen với các giống cây khác là vỏ cây có màu đen, có những vết nứt sọc theo thớ, thịt gỗ bên trong có màu hơi đỏ. Cành non và cuống lá có phủ lông. Lá Sao Đen hình trái xoan, thuôn dài và nhọn ở đỉnh. Mặt trên của lá màu xanh bóng, mặt dưới mịn, gân chính nổi rõ, gân phụ mọc đối nhau.

Hoa cây Sao Đen màu trắng nở vào tháng 2-3, chúng mọc thành cụm, mỗi cụm hoa gồm có 11 – 12 nhánh. Mỗi nhánh lại có từ 4-6 hoa nhỏ như hình ngôi sao. Quả Sao Đen có 2 cánh dài có lông mịn, lúc non có màu xanh nhạt, khi già chuyển sang màu nâu. Mỗi cánh dài 5-6cm. Tuy quả ra với số lượng lớn nhưng 2 năm mới ra 1 lần. Sao Đen thường ra hoa vào tháng 2-3 và ra quả vào tháng 4-7.

Đặc điểm sinh trưởng

Cây có tốc độ sinh trưởng nhanh (tăng trưởng đường kính trung bình năm là 1.1–14 cm/năm). Thích hợp trồng ở những vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm đặc biệt có 2 mùa rõ rệt. Cây có sức sống khỏe nên có thể chịu được nắng nóng và khô hạn. Nếu trồng cây Sao Đen ở vùng đất lạnh thì nó sẽ phát triển bình thường về chiều cao và đường kính nhưng ra hoa và đậu quả lại ít hơn.

Đất thích hợp nhất là đất phù sa cổ, sét pha cát ở Đông Nam Bộ. Nó cũng phát triển khá tốt trong vùng đất đỏ bazan với độ PH=4,5-5.0. Cây ưa đất ẩm, chịu bóng khi còn non và từ năm 3 tuổi lại chuyển sang cây ưa sáng. Tái sinh tự nhiên tốt ở các khu rừng có độ tàn che nhẹ.

Cây Sao Đen có tác dụng gì?

Tôn tạo cảnh quan

Ngày nay cây thường được trồng để lấy bóng mát cho những công trình đô thị, xí nghiệp, nhà máy bởi nó là cây có sức sống khỏe, phát triển nhanh nên nhanh tạo bóng, thanh lọc và điều hòa không khí cho khu vực. Hình ảnh cây Sao Đen trở nên rất gần gũi với người dân Hà Nội. Ở phố Lò Đúc có hai hàng cây Sao Đen thẳng tắp, lá xanh bốn mùa. Hay ở Sài Gòn cũng có những con phố đẹp nổi tiếng gắn với loài cây này. Với những công trình cảnh quan lớn, các công trình đô thị yêu cầu có bản vẽ thiết kế thì đây là một lựa chọn rất thích hợp. Nó sẽ làm cho cảnh quan khu vực sinh động và có thẩm mỹ cảnh quanh cao.

Giá trị kinh tế

Gỗ cây Sao Đen sử dụng làm thương phẩm rất có giá trị. Gỗ Sao Đen không bị mối mọt hay các vấn đề nấm mốc xâm hại. Được sử dụng để dựng nhà, đóng đồ đạc gia đình, làm sàn nhà, tà vẹt,… Đặc biệt là gia công cả đồ thủ công mỹ nghệ, đóng tàu thuyền và các phương tiện di chuyển trên sông nước. Nhựa của cây còn được sử dụng trong ngành công nghiệp sơn, vecni hay công nghiệp thuốc ảnh. Nhiều bạn trẻ còn tỏ ra thích thú với quả Sao Đen và sử dụng chúng như một đạo cụ để chụp ảnh.

Làm thuốc

Vỏ cây có vị chát, có nhiều tatin sử dụng để chữa bệnh hiệu quả: chữa viêm lợi, sâu răng. Thuốc được điều chế từ vỏ cây Sao Đen có khả năng làm cho lợi răng chắc và giảm khả năng bị rụng răng. Nhiều nơi người ta còn sử dụng vỏ của nó để ăn với trầu cau. Hoặc cũng có thể dùng vỏ khô của cây để ngâm rượu hoặc sắc với nước để ngậm. Hiện nay, cây Sao Đen là cây công trình dễ tìm thấy ở các thành phố của Việt Nam vì tốc độ sinh bóng mát nhanh, cho bóng tốt và có nhiều lợi ích kinh tế, chữa bệnh.

Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây Sao Đen

Cách nhân giống cây Sao Đen

Cây có thể nhân giống bằng hạt hoặc cành nhưng để thu được cây giống với chất lượng tốt nhất thì phương pháp ươm cây Sao Đen từ hạt được sử dụng phổ biến hơn cả. Khi quả của cây chín chuyển dần sang màu vàng và có xuất hiện những đốm nâu là có thể thu hoạch được. Thường thường người ta hay hái quả vào buổi sáng. Cũng giống như những cây họ Dầu, hạt của Sao Đen không giữ được thời gian lâu nên cần phải gieo ngay lập tức.

Trước khi gieo hạt cần phải loại bỏ được hết phần thịt quả, cắt bớt cánh chỉ để lại một đoạn dài từ 1 – 2 cm, ngâm vào trong nước lã từ 1 – 2 giờ và đem gieo. Chuẩn bị đất gieo, làm đất thành luống và tiến hành gieo với khoảng cách 15 cm. Đặt phần đầu hạt có cánh hướng lên trên rồi lấy lớp đất mịn phủ lên trên.

Khi gieo hạt được từ 3 – 4 ngày hạt bắt đầu nảy mầm, tiến hành cho mầm vào bầu có kích thước rộng 14 – 15 cm, cao 15 – 20 cm. Do đặc tính ưa ẩm, ưa bóng nên cần phải che giàn cho cây. Thường xuyên tưới nước và chăm sóc cho cây trong giai đoạn trong vườn ươm.

Cách trồng cây Sao Đen

Sau khi ươm tầm 12 tháng tuổi, cây đạt chiều cao trung bình >1m thì có thể mang đi trồng. Lưu ý nên trồng nó trước mùa mưa (từ tháng 5-7) để cây có thể phát triển tốt nhất. Nếu trồng thâm canh lấy gỗ thì trồng cây với mật độ 400-500 cây/ha.

Kĩ thuật trồng cây Sao đen cũng không có gì đặc biệt so với cách trồng cách cây khác. Dù là cây đã dâm ủ hay cây đánh trực tiếp ta cũng nên cắt bớt cành thậm chí là loại bỏ hết lá trước khi trồng, đặc biệt là trồng vào thời điểm nắng nóng. Ta cũng tiến hành dào hố trồng có kích thước rộng và lớn hơn bầu cây từ 25-30cm.

Đặt cây vào chính giữa hố, cây nhỏ trồng bằng tay thì có thể giữ cây thẳng đứng và lấp đất lại. Còn với cây to ta phải dùng cẩu để trồng tránh hại bầu cây. Vào mùa nóng nên dùng bao tải để quấn quanh thân cây đế tránh ộp vỏ. Đặt cây vào vị trí giữa hố sao cho mặt bầu cách miệng hố khoảng 10cm, tháo vỏ bầu rồi lấp đất lại. Nén đất quanh bầu để cây được vững trãi. Dùng cọc trống cố định thân cầy từ 3 hoặc 4 phía. Sau đó lấp đất lại. Tưới nước cho cây ngay sau khi trồng.

Cách chăm sóc cây Sao Đen

Cây cũng không yêu cầu phải chăm sóc quá tỉ mỉ. Thời gian đầu cần lưu ý nước tưới và bổ sung dinh dưỡng thường xuyên cho cây. Sau đó thì tiến hành làm cỏ và vun xới gốc mỗi năm từ 2 – 3 lần trong 3 năm đầu . Bạn có thể phát quang dọn cỏ và vun gốc vào thời điểm đầu và cuối mùa mưa. Khi cây được 8-10 năm tuổi thì nên tỉa thưa để mở tán cho cây.